پروفسور محمدرضا نوري دلويي استاد پايه 37 دانشگاه علوم پزشكي تهران، در بيستم بهمن سال 1328 در يكي از روستاهاي گناباد به نام «دلويي» و در خانواده يي كشاورز چشم به جهان گشود. پس از اتمام تحصيلات ابتدايي و متوسطه ، در مقطع ليسانس زيست شناسي وارد دانشگاه تهران شد.

 

پروفسور نوري دلويي ، در دوران تحصيل همواره با كسب رتبه ي نخست، دانش آموزي ممتاز بود. نام‌برده در كنار درس به فعاليت‌هاي ديگري هم ‌پرداخت؛ از جمله پيوسته به مرحوم پدرش در كارهاي كشاورزي و دامداري كمك مي‌كرد و همواره سعي داشت روي پاي خود بايستد. براي نمونه در دوران تحصيل (دبستان و دبيرستان) به برخي از هم‌كلاسي‌هاي خود درس مي‌داد كه هم برايش يك سرگرمي علمي جدي بود و هم گاه گاهي – و البته بدون هيچ چشمداشتي -  دست‌مزد بسيار مختصري دريافت مي‌كرد و تشويق نيز مي‌شد. اين روند در ادامه‌ي تحصيلات دانشگاهي (در داخل و خارج) نيز ادامه داشت. او از همان آغاز كودكي، در ميدان عمل مي‌آموخت كه رنجي بايد برد تا به گنجي دست يافت.

 

پروفسور نوري دلويي تحصيلات ابتدايي را در دبستان شيباني واقع در روستاي دلويي در سال 1341 به‌پايان رساند و در سال 1347 ديپلم خود را در رشته ي طبيعي با كسب رتبه نخست (از دبيرستان ناصرخسرو گناباد) اخذ كرد. سپس به دانشكده علوم دانشگاه تهران در مقطع ليسانس زيست‌شناسي وارد شد. در آن زمان براي او فرصت‌هاي ديگري هم در رشته هايي كه جاذبه ي بيش تري داشت، موجود بود؛ اما علاقه به پژوهش در مسايل زيست‌شناسي و به ويژه ژنتيك ( كه در سال هاي آخر دبيرستان به خواستي جدي تبديل شده بود) ، موجب شد تا به اين رشته بپردازد.

 

پس از اخذ مدرك ليسانس، با اخذ رتبه ي نخست كنكور فوق‌ليسانس شاخه ي راديوبيولوژي و ژنتيك، وارد آي.بي.بي. (مركز بين المللي تحقيقات بيوفيزيك و بيوشيمي) دانشگاه تهران شد. مركزي كه در آن زمان تازه تأسيس شده بود و از جايگاه بسيار بالايي در علوم سلولي و مولكولي روز برخوردار بود. پس از حدود سه سال تحصيلِ تمام وقت در مقطع كارشناسي ارشد و كسب رتبه ي نخست، با استفاده از بورسي كه به وي تعلق مي گرفت، براي ادامه ي تحصيل به خارج از كشور رفت.

 

پروفسور نوري دلويي در همان سال نخست تحصيل در رشته‌ي زيست‌شناسي، با پيگيري هاي دشوار چندين ساله و پيوسته خود سرانجام در سال 1351، مسؤولان وقتِ گروه زيست شناسي و دانشكده ي علوم دانشگاه تهران را متقاعد كرد كه پژوهش روي زعفران ايراني به  دليل ارزش اقتصادي چشمگير، آغاز شود. بدين منظور نام برده در چندين نوبت بنه هاي زعفران مزروعي را از زادگاه خود گناباد (به ويژه روستاي دلويي) در فصل مناسب به تهران انتقال داد و به كمك مستقيم مرحوم پدر خود در مزرعه ي 78 هكتاري دانشكده ي علوم دانشگاه تهران (واقع در كرج)، قم، پرديس اصلي دانشگاه تهران و گلخانه هاي پژوهشي در محل آي.بي.بي. دانشگاه تهران،كاشت و خود سرانجام در سال 1354، نخستين پايان نامه ي پژوهشي كارشناسي ارشد را با عنوان «مطالعه ي سيتولوژيكي زعفران (Crocus sativus L.) و بررسي امكان كاشت آن در مناطقي غير از جنوب خراسان» را با موفقيت چشمگير گذراند. دكتر نوري دلويي در اين پژوهش به دستاوردهاي متعددي نايل آمد كه گوناگوني‌هاي كمياب در زعفران ايراني، ميزان باروري دانه هاي گرده و به ويژه عدد كروموزومي زعفران مزروعي ايران (24 = N3) را براي نخستين ‌بار گزارش كرد.

 

با استقرار اين زيرساخت ها، امكان و بستر مناسبي براي انجام شمار وسيعي از پژوهش‏هاي ارزشمند و پيوسته بعدي از جمله ده ها پايان نامه ي كارشناسي ارشد و دكترا فراهم آمد كه هم‏چنان با رشدي شتابان و در سطح چندين دانشگاه و مركز پژوهشي ادامه دارد.

 

پروفسور نوري دلويي در سال 1354 از ميان بيش از 20 مركز دانشگاهي در اروپا و امريكا كه به نام‌برده پذيرش داده بودند، به دانشگاه ايالتي ميشيگان امريكا رفت و حدود شش سال به‌شكل تمام وقت به تحصيل پرداخت و در تيرماه 1360 با دريافت دكتراي تخصصي در رشته ي ژنتيك مولكولي پزشكي، به كشور بازگشت. بدين ترتيب او از پيش گامان دانش و فن مهندسي ژنتيك و نخستين فردي است كه پس از تولد اين دانش و فن و بهره گيري وسيع از آن در زمينه ي ژنتيك مولكولي پزشكي، براي ايفاي وظيفه ي تاريخي خود، با چشم پوشي آگاهانه از همه ي پيشنهادهاي شفاهي و كتبي فوق العاده جذاب علمي و دانشگاهي از سوي دانشگاه هاي معتبر آن ديار، عاشقانه وارد كشور شد.

 

او به  حدي در آمدن به كشور شتاب داشت كه بي تابانه پس از دفاعِ موفقيت آميز خود از پايان نامه ي دكتري، همان روز امريكا را ترك كرد، به  نحوي كه مدرك تحصيلي اش را چند ماه بعد يكي از دوستانش با خود به ايران آورد.
وي از زمان بازگشت به كشور در تابستان 1360 تا كنون، با استفاده ي وسيع و پيوسته از فنون روزآمد مهندسي ژنتيك و ژنتيك مولكولي در بيماري هاي بسيار مهم ارثي و سرطان هاي شاخص كشور توفيق انجام پژوهش‏هاي گسترده داشته است و نيز در دوره هاي متعدد پيشرفته ي تخصصي و در مراكز پيشرفته ي علمي جهان شركت فعال داشته است و تخصص هاي تكميلي وي بيماري هاي ارثي، مهندسي ژنتيك و سرطان است.

 

پروفسور نوري دلويي از سال 1360 تا به امروز توفيقِ تأسيس  مراكز، بخش ها و گروه هاي آموزشي و پژوهشي متعدد دانشگاهي و انجام فعاليت هاي گسترده و فراوان علمي و پژوهشي را يافته و بيش از 70 مسؤوليت عموماً دانشگاهي و علمي، آموزشي، پژوهشي و فرهنگي داشته است كه به برخي اشاره مي شود:

 

وي خوشبختانه تقريباً هم زمان با تولد دانش و فن مهندسي ژنتيك در جهان، وارد دانشگاه ايالتي ميشيگان شد و همراه با آموزش گسترده، با استفاده از روش‏هاي قدرتمند مهندسي ژنتيك، پژوهش‏هاي وسيع و عميقي را به ويژه در زمينه ي سازوكار هاي مولكولي پيدايش سرطان انجام داد كه به دستاوردها و كشفيات بسيار مهمي منجر شده و بخشي از آن در مجله ي Nature به چاپ رسيد. علاقه ي فراوان به اين پژوهش‏ها و عشق خدمت به مردم، اين پرسش را براي وي پيش آورد كه چرا ما در ايران چنين كارهايي نكنيم؟

 

پروفسور نوري دلويي در سال 1360 و هم‌زمان با ورود به كشور، اين ايده را در ايران به  طور جدي و پيوسته، طرح و پيگيري كرد؛ كه چاپ صدها مقاله ي علمي در نشريات، جرايد و روزنامه ها؛ ايراد سخنراني هاي علمي ـ و عموماً با هزينه شخصي ـ در بسياري از دانشگاه هاي كشور؛ و ده ها مصاحبه، گفت‏وگو، نقد و نظر در رسانه هاي جمعي مانند صدا و سيما از آن جمله است.

 

شش سال پيگيري فوق العاده دشوار، تنها، اما خستگي ناپذير، بي وقفه و عاشقانه گذشت. از موارد بسيار نادر كه بگذريم، در همه اين مدت پيشنهاد و پيگيري‌هاي همه‌جانبه‌ي وي، متأسفانه از سوي بسياري از مسؤولان مربوط مورد استقبال قرار نمي‌گرفت. وي سرانجام با استعانت خداوند سبحان و حمايت هاي بي دريغ و پيوسته ي جناب آقاي مهندس ميرحسين موسوي نخست وزير فرهيخته ي آن ايام و هم چنين جناب آقاي دكتر محمد فرهادي ،‌ وزير محترم فرهنگ و آموزش عالي وقتِ ميهن اسلامي ، در سال 1366 توفيق يافت مركز ملي تحقيقات مهندسي ژنتيك و تكنولوژي زيستي (پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و فن آوري زيستي) را تأسيس كند؛ مركزي كه انديشه ي نخستين آن در سال 1355 و در كشور امريكا در ذهن او شكل گرفت و در پي تأسيس آن، اين رؤياي شيرين و دلچسب ديرين به واقعيت پيوست.

 

پروفسور نوري دلويي تا بهمن ماه 1372 مسؤوليت اداره ي اين مركز را نيز برعهده داشت. وي در همان اوايل تأسيس مركز، بيش از 25نفر را به  عنوان بورسيه هاي مركز در مقطع Ph.D به كشورهايي مانند كانادا، ژاپن، بلژيك، سوئد، استراليا ، شوروي سابق و انگليس اعزام كرد تا هسته هاي اوليه ي پژوهشگران و متخصصان واجد شرايط مركز فراهم آيد. وي هم زمان با همكاري چند مؤسسه ي پژوهشي و آموزشي كشور (مانند انستيتو پاستور ايران، سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي كشور، انستيتو رازي، سازمان انتقال خون ايران و دانشكده‌ي بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران)، دوره ي دكتراي فراورده هاي بيولوژيك را در كشور تأسيس كرد تا از اين طريق نيز بخشي از نيروهاي ضروري و مورد نياز كشور تربيت شود.

 

در اين رشته ـ در انستيتو پاستور ايران ـ تاسال 1386  ، 12 دوره برگزار شده است و جمعاً 85 دانشجو پذيرفته شده است، كه همگي مدرك دكترا (Ph.D) دريافت‌ كرده‌اند و عموماً با موفقيت‌هاي قابل توجه در دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي كشور به فعاليت‌هاي ارزشمند پژوهشي و آموزشي مشغول هستند. اين دوره از سال 1386 به دوره دكتراي زيست فناوري پزشكي تغيير نام يافت كه تا كنون در 8 نوبت ، جمعا" 68 دانشجو گرفته شده است كه به تحصيل مشغول هستند و شماري از آن ها مدرك دكتراي خود را گرفته اند.

 

در سال‏هاي نخست تأسيس دانشگاه تربيت مدرس در سال 1363، دكتر نوري دلويي و در كنار تني چند از مؤسسان آن دانشگاه، خستگي‌نشناس فعاليتي را در آن جا نيز آغاز كرد؛ از جمله با تأسيس گروه ژنتيك در دانشكده‌ي علوم پايه آن دانشگاه، شرايط براي تربيت نيروهاي كارشناس مفيد در رشته ي راهبردي ژنتيك را فراهم آورد. نام برده ده ها دانشجوي كارشناسي ارشد در رشته ي ژنتيك تربيت كرد كه بسياري از آن ها پس از دريافت درجه دكترا از داخل و به ويژه خارج از كشور و كسب موفقيت هاي چشمگير، هم اينك در دانشگاه ها و مراكز پژوهشي كشور به فعاليت مشغول هستند.

 

ايشان براي حدود 14 سال مديريت اين گروه را نيز برعهده داشت. وي هم چنين، مقدمات و بستر لازم براي تأسيس اصولي دوره ي دكتراي ژنتيك در اين دانشكده را فراهم ساخت.

 

نام برده در سال 1363 با كمك وزارت آموزش و پرورش، براي نخستين بار در كشور، تأسيس و انتشار مجله يي به  نام «رشد آموزش زيست شناسي» را آغاز كرد و بيش از 13 سال سردبيري آن را نيز برعهده داشت. در كنار ديگر فعاليت‌هاي ملي هدفدارِ علمي فرهنگي و رسانه‌يي مانند سخنراني علمي و انتشار پيوسته‌ي مقاله از سوي دكتر نوري دلويي؛ تأسيس اين فصل‌نامه به‌نوبه‌ي خود فرصت طلايي و مغتنمي  ديگري را براي معرفي و تبليغ برنامه‌ريزي‌شده و در واقع كاشتن بذرهاي توسعه و اعتلاي علمي در علوم زيستي كشور براي دكتر نوري‌دلويي فراهم آورد تا به‌ويژه تازه‌هاي راهبردي علوم سلولي و مولكولي به دبيران زيست‌شناسي، دانش‌آموزان، دانشجويان، مديران علمي فرهنگي و ديگر علاقه‌مندان ارجمند در سطح كشور معرفي شود. در اين نشريه، افزون بر انتشار پيوسته‌ي دغدغه‌ها و ديدگاه‌هاي علمي، آموزشي، ترويجي، فرهنگي و اجتماعي دكتر نوري‌دلويي در ستون‌هاي ثابت آن مانند سرمقاله و پاسخ به نامه‌ها و نوشته‌ها؛ نام برده عاشقانه و با يك برنامه‌ريزي زمانبندي شده، كارشناسانه و هدفمند، و به دليل نبود متخصص ديگر در اين قلمرو و در آن ايام، يك‌تنه به چاپ پيوسته‌ي ده‌ها مقاله‌ي راهبردي زيست‌شناسيِ نوين ـ در خلال بيش از 15 سال ـ به‌ويژه در قلمروهاي ژنتيك، مهندسي ژنتيك، بيوتكنولوژي و پزشكي مولكولي همت گماشت؛ و در راستاي انتشار، تبليغ و بسترسازي بنيادي و مناسب اين دانش و فنون راهبردي در كشور، و ايجاد علاقه و انگيزه، شور و شوق، نشاط و اميد و آگاهي در جوانان برومند براي ورود همه‌جانبه‌ و برنامه‌ريزي‌شده، هدفدار و سودمند به اين قلمرو از دانش بشري، نام‌برده به وظيفه و نقش تاريخي خود، به ياري خداوند سبحان پاسخي در خور داد.

 

   بي مناسبت نيست اشاره شود – در عموم مناسبت ها و از جمله در سفرهاي دكتر نوري دلويي به جاي جاي كشور در خلال 33 سال گذشته ، و به ويژه در بازديدهاي منظم و مستمر نامبرده همراه با شماري از اعضاي بورد ژنتيك انساني كشور از دانشگاه ها و مراكز پژوهشي ؛ بسياري از فرزندانِ برومند كشور كه از اواسط دهه ي 1360 به بعد و در تخصص هاي گوناگون علوم زيستي به ويژه ژنتيك و مهندسي ژنتيك ، زيست فناوري ، پزشكي ، دندان پزشكي، داروسازي و پيراپزشكي به عنوان شخصيت هاي ارزشمند علمي پژوهشي ، به خدمت به جامعه و از جمله دانشجويان عزيز، مشغول اند، در ديدارهاي حضوري با دكتر نوري دلويي ، همراه با ابراز محبت ، بر نقش ِ برجسته ي مجموعه ي مقاله ها، نوشتارها، سخنراني ها و آثار علمي ايشان در ايجاد انگيزه قوي براي ادامه ي تحصيل خود در اين قلمرو هاي دانشِ بشري تاكيد دارند. اين اثر بخشي، حُسن استقبال و مهرورزيِ فروتنانه ، كه قطعا" موهبتي الهي است، انرژي صد چندان به دكتر نوري دلويي مي بخشد؛ به ويژه كه به بار نشستنِ بذرهاي كاشته شده ي ديروز خود را به زيباييِ تمام مشاهده مي كند و قادرِ مطلق را براين توفيق شكر گفته و از شادي در پوست خود نمي گنجد؛ به ويژه كه دعاي خيـــرِ آن ها و همه ي دانشجويانِ عزيز بسيار دوست داشتني ، با صفا و با وفاي خود را براي ادامه ي شايسته راه و ان شاءا... حُسنِ عاقبت ، در پي دارد.

 

به راستي كه چه مي كند اين نازِ نگاه ها، صداقت ها ، كرامت ها، دوست داشتن ها، محبت ها، عشق ورزي ها و در يك كلام انسان بودن ها ! خوشا به حالِ كبوتر / خوشا به حالِ بهار/ خوشا به حالِ مسافر/ در اين شكوهِ وصال /خوشا به حالِ گُل و لاله هاي اين گُل زار .

 

تأسيس «مجله ي بين المللي علوم جمهوري اسلامي ايران» در سال 1366 و وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فن آوري، توفيق مهم ديگر دكتر نوري دلويي است كه هم‏چنان مديرمسؤولي و سردبيري آن را برعهده دارد. اين نشريه كه  از جمله در ISI و Scopusنيز نمايه مي شود، پژوهش‏هاي علوم پايه را كه براي نخستين  بار در كشور انجام مي شود، به‌شكل روزآمد به زبان انگليسي منتشر مي‌كند. اشاره مي‏شود كه از سال 1381، دانشگاه تهران صاحب‌امتياز اين نشريه مي باشد.

 

در اين نشريه‌ي بين‌المللي، صدها مقاله‌ي علمي ـ پژوهشي ارزشمند از پژوهشگران و دانشمندان بسياري از كشورهاي جهان چاپ شده از كه هم‌چنان ادامه دارد. از جمله از مرحوم پروفسور عبدالسلام دانشمند مسلمان و برنده‌ي جايزه نوبل فيزيك (در سال 1969) نيز مقاله‌يي چاپ گرديده است.

 

هم چنين نام برده در سال 1377 و پس از نزديك به دو دهه پيگيري پيوسته، توفيق به  دست آورد كه گروه ژنتيك پزشكي را در دانشكده ي پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران تأسيس كند. وي تا سال 1382 نيز مديريت اين گروه را برعهده داشت. در اين گروه كه 17 عضو هيأت علمي دارد. شايان تاكيد است، در اين گروه تا كنون در 19 دوره ، جمعا" بيش از 100 دانشجوي كارشناسي ارشد پذيرفته شده است كه تنها در خلال دوره هاي 8 لغايت 19؛ شمار دانشجويان 88 نفر بوده است. همين طور، در اين گروه تا كنون در طي 12 دوره 83 دانشجوي دكتراي ژنتيك پزشكي پذيرفته شده است . از هر دو مقطع بسياري تا كنون پس از اخذ مدرك تحصيلي در دانشگاه ها و مراكز پژوهشي كشور به خدمت مشغول شده اند. اين گروه با داشتن آزمايشگاه ها و تجهيزات قابل توجه، بزرگ ترين گروه ژنتيك پزشكي كشور است.

 

پروفسور نوري دلوئي از آغاز تشکيل بورد ژنتيک انساني مسؤوليت دبيري و عضويت آن را برعهده دارد. گفتني است فعاليت برنامه ريزي شده، هماهنگ و پيوسته ايشان در خلال بيش از دو دهه گذشته در بورد ژنتيک به همراه اعضاي بورد، دستاوردهاي ارزشمندي را در بر داشته است. ازجمله بازديد از عموم دانشگاه هاي علوم پزشکي کشور به منظور گسترش و تعميق حساب شده ي تحصيلات تکميلي در رشته راهبردي ژنتيک انساني و پزشکي و تهيه برنامـه جامع دانشگاه ها در اين رشته؛ تاکنون افزون بر داير شدن گروه و دوره هاي کارشناسي ارشد و دکتراي تخصصي  (Ph.D) ژنتيك انساني و پزشكي دردانشگاه هاي علوم پزشکي تهران، شهيد بهشتي، مشهد ، و بهزيستي؛ به ايجاد گروه و/ يا مقطع کارشناسي ارشد در شماري از دانشگاه هاي علوم پزشکي کشور مانند تبريز ، اصفهان ،شيراز،يزد، بابل، زنجان، هرمزگان وشهركرد انجاميده است .

 

افزون براين ها، تلاش برنامه ريزي شده و پيگيري پيوسته ادامه دارد تا در شمار ديگري از دانشگاه ها ،باکسب ضوابط قانوني نسبت به ايجاد و توسعه اين رشته راهبردي نيز قدم هاي سودمندي برداشته شود.

 

عضويت در شوراي پژوهش‏هاي علمي كشور، شوراي عالي برنامه ريزي علوم پزشكي كشور، كميته ي برنامه‌ريزي علوم زيستي كشور، كميته ي راهبردي رشته ي ژنتيك انساني، كميته ي علمي المپياد زيست شناسي دانشجويي كشور، كميته ي ملي اخلاق زيستي (وابسته به كميسيون ملي يونسكو)، و كميته ي كشوري اخلاق در پژوهش‏هاي علوم پزشكي، معاون دانشگاه تهران، رئيس دانشكده ي علوم دانشگاه تهران، معاون آموزشي دانشگاه علوم پزشكي ايران، عضويت در هيأت مؤسس و هيأت مديره ي انجمن زيست شناسي ايران و سردبـيري نشريه ي علمي ـ پژوهشي اين انجمن از آغاز تأسيس به  مدت 10 سال، مسؤول كميته ي تخصصي ژنتيك انجمن زيست شناسي ايران، عضويت در مجله ي علمي ـ پژوهشي بيوتكنولوژي ايران، مجله طب و تزكيه، فصل نامه ي تخصصي انگليسي بيوتكنولوژي پزشكي، «فصل نامه ي انگليسي علمي ـ پژوهشي شنوايي سنجي» و دبيري كميته ي پيشگيري، تشخيص و درمان بيماري هاي ژنتيكي كشور، عضويت در شوراي سياست گذاري و هماهنگي زيست فن آوري پزشكي كشور، هيأت امناي انستيتو پاستور ايران، هيأت امناي دانشگاه علوم پزشكي خراسان شمالي (بجنورد)، هيات  امناي دانشگاه علو پزشكي سبزوار، شوراي تحصيلات تكميلي انستيتو پاستور ايران، نماينده وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و رئيس شوراي سياست گذاري و برنامه ريزي و هماهنگي ژنتيك پزشكي كشور، و عضويت و نمايندگي هيأت مؤسس انجمن علمي ژنتيك پزشكي ايران، از جمله ي مسؤوليت‌هاي گذشته ي ايشان بوده است.

 

نام‌برده در هيأت هاي تحريريه نشريه هاي متعدد علمي و پژوهشي مانند «نشريه ي بين المللي پزشكي جمهوري اسلامي ايران»، «Acta Medica Iranica»، «نشريه ي علمي ـ پژوهشي زيست شناسي ايران» (وابسته به انجمن زيست‌شناسي ايران) و چندين نشريه ي بين المللي  عضويت دارد. ايشـان هم چنين در هيأت امناي دانشگاه علوم پزشكي گناباد ، هيأت داوران كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، هيأت مديره انجمن ژنتيك پزشكي ايران، انجمن ژنتيك انساني اروپا،شوراي ساستگذاري دبيران هيات هاي ممتحنه و ارزشيابي رشته هاي علوم پايه پزشكي ؛ كميته ي راهبرديِ سياستگذاري رشته هاي علوم پايه پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران؛‌ شوراي آموزش پزشكي عمومي و كميته ي كشوري پيشگيري از بيماري هاي ژنتيك، كميته بازنگري دوره علوم پايه پزشكي عمومي عضويت دارد.

 

پروفسور نوري دلويي براساس خواست قلبي خود،با گزينش آگاهانه حرفه ي شريف و فاخر معلمي ،با وجود جاذبه هاي چشمگير مادي، به تاسيس كلينيك تخصصي ژنتيك پزشكي خصوصي و شخصي اقدام نكرده است،و با وجود ناملايمات پرشمارو پيوسته ، در بيش از سه دهه فعاليتِ تمام وقت دانشگاهي ، همه وقت و توان خود را صبورانه و عاشقانه وقف دانش، آموزش وپژ‍وهش هدفمند و ارايه خدمات تخصصي به جامعه كرده است ، و از جمله اين توفيق را يافته است كه از سال 1360 تا كنون، هزاران مورد مشاوره ي ژنتيكي رايگان به نيازمندان و مراجعان ارايه كند، و از دسترنج پربركت معلمي روزگار را به سلامت بگذراند.

 

وي توفيقِ كسب فيض از محضر بسياري از استادان بزرگوار ايراني را در دوران هفت سال تحصيل در دانشگاه تهران داشته است كه پيش از همه و به ويژه بايد از روان شاد استاد فرزانه جناب آقاي دكتر عبدالله شيباني و نيز استادان فرهيخته جنابان دكتر هوشنگ فرمند، دكتر صادق مبيّن و دكتر پژشكپور مستشفي ياد كرد.
نام برده از محضر بسياري از استادان برجسته ي خارجي به ويژه جيمز واتسن، كربس، راتمن، رابينز، كانگ، كارلسون و اشنايدر كه عموماً شهرت جهاني دارند و برخي از آن‌ها جايزه ي نوبل را دريافت كرده‌اند، كسب فيض نموده است. از جمله استادان دكتر نوري دلويي و پروفسور كانگ (استاد راهنماي پايان نامه ي دوره ي دكتراي نام‌برده)، مايكل بيشاپ و ورموس نيز در سال 1989 جايزه ي نوبل گرفتند.

 

پروفسور نوري‏ دلويي استادان و همكاران بسيار برجسته ي ديگري هم داشته است، مانند مرحوم هووارد تمين كه در سال 1974 آنزيم Reverse Transcriptase را كشف كرد و همراه با آقاي ديويد بالتيمور در سال 1978 جايزه ي نوبل گرفت.
وي هم چنين با پروفسور فالسكي (رييس اسبق مركز بين المللي مهندسي ژنتيك و بيوتكنولوژي واقع در تريست ايتاليا)، پروفسور تي واري (رييس اسبق مركز بين المللي مهندسي ژنتيك و بيوتكنولوژي در هند)، پروفسور برمك (دانشمند معروف مركز تحقيقات مرمره در تركيه)، پروفسور مُر و پروفسور فيلد در انگلستان و شمار ديگري از دانشمندان برجسته، همكاري هاي علمي و پژوهشي داشته و دارد. نام‌برده با مرحوم پروفسور عبدالسلام برنده ي جايزه ي نوبل فيزيك دوستي نزديك و طولاني داشته و افزون بر ميزباني ايشان در ايران، چندين نوبت در تريست ايتاليا با ايشان ديدار، تبادل نظر و مباحثة گستردة علمي و فرهنگي بسيار سودمند داشته است.

 

شركت در بيش از يكصد و هفتاد گردهمايي، كنفرانس و كارگاه پيشرفته ي علمي ـ پژوهشي ملي، منطقه يي و بين‌المللي از آغاز تا كنون، داشتن بيش از 25 مورد نوآوري و تأسيسات علمي ـ پژوهشي و علمي، آموزشي و فرهنگي در سطح ملي، عضويت در بيش از يكصدانجمن علمي، اجتماعي و فرهنگي و هيأت هاي تحريريه ي مجلات تخصصي از سال 1360 به بعد، عضويت در هيأت مؤسس، سياست گذاري و برنامه ريزي دوره ها و رشته هاي فراوان در علوم زيستي در وزارت خانه هاي علوم، تحقيقات و فن آوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و در مقاطع كارشناسي ‌ارشد و دكترا از آغاز تا كنون،

 

تأسيس شمار بسياري آزمايشگاه هاي پژوهشي و آموزشي و كتابخانه‌هاي تخصصـــي در زمينه هاي متفاوت علوم سلولي و مولكولي به‌ويژه مهندسي ژنتيك و ژنتيك مولكولي و پزشكي، تدريس 46 درس متفاوت در مقاطع گوناگون (كارداني تا دكترا، مانند ژنتيك پزشكي و انساني، بيماري‌هاي ارثي و مشاوره ژنتيكي، ژنتيك مولكولي پيشرفته، مهندسي ژنتيك و بيوتكنولوژي مولكولي، ژنتيك سرطان، انكوژن‏ها، ژنتيك جمعيت، ژنتيك رفتاري، مباني ژنتيك، ژنتيك بيوشيميايي، سيتو ژنتيك مولكولي پيشرفته ، تازه هايي از ژنتيك) در بسياري از دانشگاه هاي كشور به ويژه در دهه ي 60 به  دليل ضرورت، نياز مبرم و فقدان استادان در زمينه هاي متنوع ژنتيك و در دانشگاه‌هاي كشور، دبيران زيست شناسي آموزش و پرورش (و نيز دانشجويان خارج از كشور) به بيش از 50500 دانشجو، استاد راهنماي 47 دانشجو و استاد مشاور 48 دانشجو در مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا (Ph.D)،

 

ارايه ي ده ها سخنراني علمي ـ پژوهشي تفصيلي و جامع، به ويژه در زمينه هاي مهندسي ژنتيك، تكنولوژي زيستي، ژن درماني، ژنتيك سرطان، پزشكي مولكولي، سلول بنيادي و دستاوردهاي طرح بين المللي ژنوم انساني در شمار زيادي از دانشگاه هاي كشور، از ديگر فعاليت‌ها و دستاوردهاي علمي، آموزشي و فرهنگي دكتر نوري‏دلويي محسوب مي شود. نامبرده هم چنين، ده ها ، دعوتنامه ي رسمي براي ايراد سخنراني علمي (به عنوانِ سخنرانِ مدعو) را از كنفرانس هاي بين المللي دريافت كرده است كه توفيق شركت در شماري از آن ها را داشته است.

 

از وي كتاب هاي متعددي مانند «فرهنگ مهندسي ژنتيك» و «آموزش بيوتكنولوژي در مدارس (سند 39 يونسكو)» انتشار يافته است و كتاب «بيوتكنولوژي مولكولي» كه همراه با دو تن از همكاران او ترجمه و منتشر شد، برنده ي بهترين كتاب سال 1373 كشور گرديد. كتاب اصول ژنتيک پزشکي اِمِري ايشان نيز از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به ‏عنوان كتاب فصل سال 1386، انتخاب شده است.  .و هم چنين ، در كتاب سال 1388 مورد تقدير قرار گرفته است .

 

افزون بر اين ها، كتاب ژنتيك مولكولي پزشكي در هزاره سوم كه در دو جلد در سال 1388 توسط دكتر نوري دلويي تاليف شده است، در سال 1388 از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به عنوان كتاب فصل برگزيده شده است و در بهمن ماه 1389 برنده بهترين كتاب سال در بخش علوم پزشكي كشور گرديده است . شايان ذكر است كه تعداد آثار پزشكي 953اثر بوده است كه اين كتاب به عنوان تنها اثر برگزيده سال انتخاب شده است .

 

وي هم چنين، در سال 2011، فصلِ 5 از كتابِ :  Gene therapy development and future perspective,s , Edited by C. kang   (با مشخصات :
Noori- Daloii ,MR, Nejatizadeh, A., ch.5: Micro RNA in Disease and Health : Diagnostic and Therapeutic potentials 2011 93-120).
تاليف نموده است.

 

نامبرده در سال 2014 نيز، فصل كاملي از كتابِ: (Nutritional Transcription: An Overiw) Genomic Book (2nd Ed.): Genomic, proteomics and Metabolomics in Nutraceuticals and Functional Foods.” را تأليف  (Noori- Daloii ,MR, Nejatizadeh, A)  كرده است.

 

نامبرده در چندين طرح ملي و منطقه يي شركت داشته و جوايزي ـ از جمله از جشنواره ي بين المللي خوارزمي در بهمن ماه 1374ـ دريافت كرده است. ايشان در خلال سال‏هاي 1360 تا 1374 بيش از 25 لوح تقدير يا جايزه از جشنواره ها و ديگر مراجع دريافت كرده است؛ با اين حال وي از سال 1374 به بعد داوطلب شركت در هيچ جشنواره يا مانند آن نبوده است و كارِ علمي ـ فرهنگي، پژوهشي و خدمات مشاوره‌ي ژنتيك تخصصي را در گوشه‌ي كتابخانه، آزمايشگاه و دفتر كارش و زندگي علمي پژوهشي عاشقانه و تمام وقت خود را با دانشجويانش به هر نام و نشاني ديگر، ترجيح داده است.

 

به لطف خداوند سبحان، تلاش پيوسته براي عمل به وظيفه ي خطير معلمي و داشتن عشق، سوز و دغدغه ي شكوفايي استعداد سرشار سازندگان فرداي كشور، توفيق و افتخار گران سنگ و عظيم است.

 

نام‌برده مجري يا همكار اصلي بيش از 62 طرح پژوهشي در سطح ملي، منطقه يي و بين المللي بوده يا مي باشد. طرح «مطالعه ي هويت مولكولي، بيماري شناسي و شناسايي جهش هاي بتاتالاسمي در كشور و تشخيص پيش از تولد» در قالب يك طرح ملي براي نخستين  بار در كشور در سال‏هاي 1368-1373 يكي از آن هاست كه به نتايج موفقيت آميز كاربردي و مقاله هاي متعدد علمي و پژوهشي در نشريات معتبر مشتمل بر «نشريه ي بين‌المللي هموگلوبين» انجاميده است.

 

اين طرح آغازين در واقع بستر مناسبي براي پژوهش‏هاي تكميلي بعدي توسط ديگر پژوهشگران را فراهم آورد، به نحوي كه خوشبختانه سال ها است با شناسايي عموم جهش‌هاي رايج بتاتالاسمي در استان هاي كشور به ويژه استان هايي كه بروز و شيوع بيماري در آن ها بالاست، امر تشخيص پيش از تولد و مشاوره ي ژنتيك سودمند در كشور قابل انجام است.

 

«بررسي ژنتيك مولكولي سرطان مري و معده به ‏ويژه در استان هاي ساحلي كشور» ؛«بررسي ارتباط بين چندشكلي در مبتلايان به بيماري اسكلروزيس چندگانه (MS) در جمعيت ايراني و «مطالعات مولكولي پيرامون ژن هاي مهاركننده ي متاستاز در سلول سرطاني پروستات» ؛ "ايجاد كموتايپيهاي آلكالوئيدي، با استفاده از فنون ژنتيكي و كشت سلول و پروتوپلاست بعضي از گونه هاي دو سرده Vinca وRhazya از تيره آپوسيناسه"؛ "مطالعة ارتباط بين چندشكلي هاي ژن  IL-IRaو

 

واکنش پيوند برعليه ميـــزبان (GVHD ) در پي پيوند مغزاستخوان به عنوان يک عامل پيش آگهي دهنده"؛ " بررسي جامع دهندگان و گيرندگان پيوند مغز و استخوان از نظر 48 نوع چن شكلي ژني در ژن هاي سيتوكين ها و ارتباط آن با واكنش پيوند برعليه ميزبان"؛ "ب

 

ررسي ارتباط بين چند شكلي ژن (codon 10) TGF- β 1 در دهنده و گيرنده پيوند مغزو استخوان با واكنش پيوند عليه ميزبان ؛ " بررسی اثر silibinin در القای آپوپتوز در دو رده سلولی K562 و Kc122 توسط مهار پمپ های MDR1 , MRP3 ,MRP1 ,MRP2 MRP4 ABCB11,ABCG2,MRP7,MRP6,MRP5,  "(GVHD)؛ " بررسي پيوستگي لوكوس  20q12 ,15q23-24,5q14.3-q21.1,KTCN4,KTCN3,KTCN2 در كراتوكولوس غير نشانگاني با الگوي توارثي غالب و مطالعه جهش هاي ژني VSX1 در10 خانواده ايراني"؛  "

 

بررسي ارتباط بين سه چند شكلي ژن (TLA-4) در 150 بيمار مبتلا به بيماري اسكلروزيس چندگانه (MS) در جمعيت ايراني"؛ "بررسي چند شکلي و ميزان بيان ژن گيرنده اپيوئيدي  مو (μ) وزير گونه هاي آن (M1,M1a,M1b,M1c,M1d,M1e,M1f) در لکوسيتهاي تک هسته اي خون محيطي افراد معتاد به مواد مخدر اپيت (OPIATE)"؛ "

 

بررسي تأثير كرستين يك فلاونوييد غذايي بـــر روي ژن 1- KAI ، يك ژن مهار كننده متاستازي در سلول هاي سرطاني پروستات؛ بررسي ارتباط بين چند شكلي ژن TGF-β1,(TGF-β1(codon 10)(codon25)  در دهنده و گيرنده پيوند مغز استخوان با واكنش پيوند عليه ميزبان "(GVHD)؛ "

 

بررسي ميزان بيان وچندشکلي پروتئينهاي (  ζ , η  )14-3-3    و ( β ، α ) Synuclein به روش RT-PCR در لکوسيتهاي خون محيطي بيماران مبتلا به اسکيزوفرني به منظور تشخيص ژنتيکي و دارودرماني" ؛ "بررسي هتروزيگوسيتي 15 سيستم STR روي كروموزوم هاي 134،18،21،21،X وY درجنين هاي نامزد تشخيص پيش از تولد"؛ "مطالعه تاثيرات مهار کنندگي چند جانبه فلاوونوييدکرستين بربيان 48 ژن درگير در فرآيندهاي آپوپتوز ، رشد و تکثير ، رگزايي و تهاجم سلول سرطاني پروستات "PC-3؛‌ "تجزيه و تحليل بيان ژن survivin در بيماران لوكمي پروميلوتيك حاد (APL) در زمان تشخيص و پس از مصرف آرسنيك تري اكسايد" ؛ "

 

بررسي چند شكلي هاي Pl635 و P1655 ژن dysbindin و ارتباط آن با بيماري اسكيزوفرني" ؛‌ "بررسي تأثير مهاري جنييستئين موجود در سويا بر روي متاساز سلول هاي A549  سرطان ريه"؛‌«شناسايي جهش هاي ژن آنزيم G6PD در كشور» است كه در قالب طرح هاي جداگانه در بسياري از استان هاي كشور انجام يافته و نتايج ارزشمند آن در چندين سمينار ارايه و دربيش از ده مقاله علمي بين المللي به  چاپ رسيده است؛

 

«مطالعه چندشكلي در شماري از ژن‏هاي مهم در بيماران مبتلا به كمبود G6PD و رابطه آن با مالاريا» ؛ «بررسي افتراقي خزانه mRNA در سلول‏هاي دو ناحيه طاس و غيرطاس با الگوي مردانه به روش miRNA» ؛ "مطالعه ژن هاي هدف TGIF2LX از طريق Differential Display با به كار گيري cDNA- AFLP در دو رده ي گليوما (U87,A172)؛ «تجزيه و تحليل پيوستگي ژنتيكي جهت شناسايي لوكوس هاي عامل ناشنوايي غير نشانگاني با وراثت مغلوب اتوزومي در جمعيت ايراني» از جمله طرح هاي پژوهشي خاتمه يافته ي دكتر نوري دلويي در سال‏هاي گذشته بوده است. كه  «بررسي مولكولي و تعيين نقش SiRNA در مسير ژن‌درماني مبتلايان به اسكيزوفرني»، نيز نمونه ي ديگري از طرح هاي  ملي پژوهشي ايشان بوده است كه به موفقيت‌هايي شايان دست يافته است .

 

با اين تلاش، اين روش فوق العاده مهم و راهبردي در ژن درماني كه در جهان سابقه يي حدود 15سال دارد و دو تن ازپيشگامان آن (اَندره فاير و كريگ مِلو) در سال 2006 جايزه‏ي نوبل پزشكي را دريافت كردند، در كشور مستقر شده و در مسير ژن‏درماني با كارآمدترين روش‏هاي روز گام‏هاي اساسي برداشته شده است.

 

نام برده، طرح هاي پژوهشي متعددي را در دست انجام دارد كه" مطالعه و تجزيه و تحليل پيوستگي ژنتيكي جهت شناسايي لوكوس هاي عامل ناشنوايي غير سندرومي با وراثت مغلوب اتوزومي در استان خراسان جنوبي" ؛‌ مطالعه ژنتيكي و پيوستگي ژنتيكي در بيماران ايراني مبتلا به نشانگان ولفرام؛ "

 

بررسي ارتباط چند شكلي هاي تك نوكلئوتيدي A/T 374 -  در پروموتر و A/G 557+ در اگزون سه ژن RAGE  در مبتلايان به اسكلروزچندگانه"؛ " مطالعه و تجزيه و تحليل پيوستگي ژنتيكي جهت شناسايي لوكوس هاي عامل ناشنوايي غير سندرمي با وراثت مغلوب اتوزومي در استان هرمزگان"؛ " مطالعه و تجزيه و تحليل پيوستگي ژنتيكي لوكوس هاي  عامل ناشنوايي غير نشانگاني با وراثت مغلوب اتوزومي در استان اصفهان"؛ "

 

بررسي ژنتيكي ژن هاي شناخته شده در نشانگان واردنبرگ ارثي (PAX3، MITF، SOX10، SNA12، EDN3/EDNRB  ) در خانواده هاي ايراني"؛ "

 

بررسي حذف ژني PTEN و تركيب ژني TMPRSS2:ERG با روش FISH و بيان ژن هاي PTEN و ERG به روش Real Time  در 50 نمونه فريز شده از بيماران با سرطان پروستات"؛ " بررسي جهش هاي ژن GJB2 و آناليز پيوستگي جايگاه ژنتيكي DFNB4 و DFNB7/11 در 15 خانواده بزرگ مبتلا به ناشنوايي غير نشانگاني با الگوي توارث مغلوب اتوزومي (ARNSHL) در استان كردستان"؛ " آناليز پيوستگي سه جايگاه ژنتيكي DFNB2 و DFNB9و DFNB63 در 15 خانواده بزرگ مبتلا به ناشنوايي غير نشانگاني با الگوي توارث مغلوب اتوزومي (ARNSHL) در استان كردستان"؛  از طرح هاي جاري نام برده به شمار مي آيند.

 

از پروفسور نوري‏ دلويي تاكنون 133مقاله ي پژوهشي در نشريات معتبر داخلي و خارجي چاپ شده است. افزون براين، در كنفرانس ها و همايش هاي علمي ـ پژوهشي داخلي و بين المللي، بيش از 137مقاله با اكثريت بسيار بالايي از آن ها در شكل سخنراني، پذيرفته و ارايه شده است، نيز 110مقاله ي تحليلي، مروري علمي ـ آموزشي و تأليفي در نشريات علمي چاپ گرديده است.

 

هم‏چنين در خلال 32 سال گذشته (13920ـ1360) افزون بر شركت در شمار زيادي (بيش از 98) برنامه ي علمي، اجتماعي و فرهنگي در صدا و سيما، از نام برده چند صد مقاله ي علمي ـ اجتماعي، علمي ـ فرهنگي، علمي ـ ترويجي، علمي ـ كاربردي و علمي ـ آموزشي، هم چنين مصاحبه و گفت‌وگو در نشريات فراوان كشور اعم از روزنامه، هفته‌نامه، ماه نامه يا فصل نامـه چاپ شده است.

 

پروفسور نوري دلويي در سال 1362، ازدواج كرده است. همسر ايشان پزشك هستند. وي داراي دو فرزند (يك دختر و يك پسر) است كه هر دو دانش آموخته ي رشته ي پزشكي از دانشگاه علوم پزشكي تهران و به ترتيب در سال هاي 1390 و 1391 هستند.

 

اينك، و در پي انباني از بحث هاي مدرسه اي ، برفرموده حافظ تأكيد مي كنيم كه :

از قيل و قال مدرسه حالي دلم گرفت                       يك چند خدمت معشوق و مي ، كنم
اين جانِ عاريت كه به حافظ سپرد دوست                  روزي رُخش ببينم و تسليم وي كنم

 

 

در انتها ، با اين همه حرف وحديث كه بر سبيل عرف جاري دانشگاهي و براي انتقال تجربيات معلمي به ويژه به دانشجويان عزيز و به اميد مفيد و مؤثر واقع شدن، ارايه شد؛ دكتر نوري دلوئي براين باور است كه در نزد هر سعادتمندي كه دلش خنكاي يقين را چشيده باشد؛ هيچ معرفت ، توفيقِ خدمت ، هدايت و رستگاري جز به تفضل، رحمت و ارزاني پروردگار حاصل نشود؛ كه باز هم به فرموده حافظ:

 

گرانگشت سليماني نباشد         چه خاصيت دهد نقش نگيني ...

 

نيز به بيان خواجه عبدا... انصاري:

"فرياد از معرفت رسمي، و از عبادت عادتي و از حكمت تجربتي و از حقيقت حكايتي ."

از اين رو، اگر اندك توفيقي در اداي بخشي از وظيفه نصيب شده است، همه از اوست،

 

 اين بنده ي كم ترين كه باشد؟" آن ذره كه در شمارنايد ماييم". نشان اهلِ خدا عاشقي است، و طلبِ عشق، بايد از خداي عشق باشد. به راستي خوشا به آنان كه باعشق به نيكويي ، حقيقت و زيبايي ؛ با سلوك معنوي ،زندگي اخلاقي و اخلاق علمي، در حيات معقول پيوسته دغدغه اطاعت از خدا را دارند و با وارستگي و اشتياق عميق در مسير كمال مطلوب و رستگاري و رسيدن به آرامش حقيقي ، چندروزه ي ناپايدار عمر را به نيك نامي مي گذرانند. و توفيق از خداست.به تعبير خواجه عبدا... " الهي همه تو، ما هيچ؛ سخن اين است ، برخود مپيچ."

***